Savant sendromu belirtileri en genel anlamda otizm ile paralellik göstermektedir. Fakat bu çocukların bazı alanlardaki gelişmişliği sebebiyle otizmli bireylerden ayrılırlar.

Dünya tarihine adını yazdırmış ve pek çok buluşlara imza atmış kişilerde de görülen savant sendromu, doğuştan gelen bir durum olabileceği gibi kişilerde sonradan da ortaya çıktığına rastlanılmıştır.

Çoğunlukla otizmli bireylerde görülse de (her 10 otizmli çocuktan birinde görülür) zihinsel engel, gelişimsel gerilik ve beyin hasarlarına neden olan birçok hastalıkta da savant sendromundaki aşırı yeteneklilik hali saptanmıştır.

Bu kişiler, aldıkları özel eğitimler sayesinde tespit edilir ve kendileri için doğru olan eğitimi alıp iyi oldukları konuda destek görmeleri sayesinde de bulunduklarından daha iyi bir konuma gelebilirler. Buradan da anlaşılacağı üzere zihinsel engelli ve otizmli çocuklarda niteli bir eğitim almak oldukça önemlidir.

Savant Sendromu Nedir?

İlk kez 1887 yılında Down Sendorumunu da teşhis etmiş olmaısyla bilinen Dr. Langdon Down tarafından tanımlanmıştır. O dönemlerde “idiot savant” ya da “savant otizm” şeklinde kullanılan tabirler, daha sonraları bireylerin onurunu kırıcı ifadeler oldukları gerekçesiyle savan sendromu adlandırması ile tanımlanmaya başlamıştır.

Genel ortalamanın çok üzerinde bir yeteneklilşk gösteren savant sendromlu çocuklar aslında, hayatlarının geri kalanını etkileyebilecek ölçüde zihinsel engele sahiplerdir. Edinilmiş ve doğumsal savant olarak ikiye ayrılan türleri vardır.

Doğuştan gelen savant yetenekleri ise sonradan kazanıma yolu ile değil, çocuğun doğumunda da var olan yeteneklerdir. Özellikle hafızanın muazzam şekilde güçlü olduğu bu durumda maalesef ki hafıza, yalnızca odaklandığı konu üzerine güç kazanmıştır.

Edinilmiş savantta ise yetenekler sonradan kazanılır. O kadar ki kimi zaman bu durumun ergenlik ve hatta yetişkinlik döneminde belirginlik kazandığı görülmüştür.

Savant Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Sendrom sıklıkla otizmli çocuklarda görülür. Gelişimsel bir bozukluk olan otizmde çocuklar, temel iletişim becerilerini yerine getirmekte zorlanırlar. Savant sendromlu bireylerde görülen bulgular da, hastalığın en sık otizmli çocuklarda görülmesinden dolayı otizm belirtilerine benzer.

Aşağıda sıralanan belirtilerin birkaçının bir arada görülmesinden itibaren çocuklar, mutlaka sağlık kuruluşlarındaki psikiyatristler tarafından detaylı şekilde muayene edilmeli ve otizm tanısı konduğu takdirde kendileri için en uygun olan eğitimi almaları sağlanmalıdır. Bu sayede çocukta normalin üzerinde yetenek düzeyi tespit edilebilir ve

• Göz teması kurmakta güçlük çekme
• Eğlence, ilgi ve başarıların paylaşılmasına ilgi duymama,
• Empati kurmakta, karşısındakinin üzüntü ve mutluluk gibi duygularını anlamakta zorluk çekme,
• Akranları ile arkadaşlık ilişkisi kuramama,
• Konuşmayı öğrenmekte güçlük çekme veya konuşamama,
• Sohbete başlamakta ya da bir diyaloğu sürdürmede zorluk çekme,
• Sürekli olarak aynı söz ya da davranışları tekrarlamakta diretme,
• Şakaları, imalı konuşmaları ve diyalogtaki konuşmaları anlamlandıramamak

Savant Sendromunun Nedenleri

2000’li yıllarla birlikte bazı otizmli çocuklarda görülen bu farklılık durumu mercek altına alınmaya başlamıştır. Konuyla ilgili araştırmalar yapan bazı bilim insanları, sendromun genetik yapıdaki bir farklılıktan kaynaklandığını ortaya atmıştır.

Bu gen değişimleri beynin sağ lobunda ortaya çıkar ve vücut bunu telafi edebilmek, ortadan kaldırmak için çabalarken beynin sol lobunda bir hasar meydana geldiği görülür. Her ne kadar bu nedenler kesin ya da kanıtlanmış bulgular olmasa da savant sendromunun görülme sebeplerine yönelik en çok kabul görmüş varsayımlar olarak literatürde yerini almıştır.

Zeka geriliği görülen çocuklarda da görülse de en çok otizm bulguları taşıyan çocukların savant sendromuna yakalandıkları istatiksel olarak yapılan çalışmalar sonucunda açığa çıkmıştır. Bub nedenle bu aşamada otizmin meydana gelme sebeplerini incelemek de yerinde olacaktır. Otizmin nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Genetik yatkınlık
• Doğum öncesi annenin ani stres, korku ya da panik gibi duygu durum bozuklukları yaşaması
• Çocuğun doğumundan sonra, çocuğa karşı beklenen ilgi ve alakanın ebeveynler tarafından sergilenmemesi
• Yalnız bırakılan çocuğun çok fazla televizyon ya da tablet gibi teknolojik gereçleri izlemesi

Sayılan nedenler de yine kesin bir bulgunun ürünleri değildir fakat yapılan araştırmlar sonucu bu çocuklarda otizm görülme olasılığının arttığı saptanmıştır. Bunun yanında yine, nedeni tam olarak belirlenememekle beraber erkek çocuklarda 5 kata kadar daha fazla otizm görüldüğünü de belirtmek gerekir. Bu sebeptendir ki, savant sendromunun da erkeklerde görülme olasılığı daha yüksektir.

Savant Sendromunun Teşhisi

Ne savant sendromu ne de ona en sık sebep olan otizmin herhangi bir somut testi maalesef ki bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu aşamada en büyük sorumluluğun ailelere düştüğünü söylemek gerekir. Anne ve baba, çocuğunu dikkatle gözlemeli, verdikleri komutları anlayıp anlamadığını takip etmeli, gülmek gibi basit reflekslerinde sorun olup olmadığının takibini yapmalıdır. Göz konağı kurmakta zorluk çekme ve akranlarına karşı ilgisizliğin yanı sıra onlardan farklı yaş semptomları gösterme de bu noktada ailelere büyük ipucular verecektir.

Sıralanan tüm bu hallerde mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurulmalı ve gerekli yardım alınmalıdır. Özellikle çamaşır makinesi gibi dönen nesnelere karşı aşırı ilgi duyma ve bazı söz ya da davranışlarda ısrarcı olma eğilimi gösteren çocuklara karşı ailelerin daha dikkatli olması gerekmektedir.

Nörogelişim alanında uzmanlık sahibi olan doktorlar, çocuğun hal ve hareketlerini inceleyip aileye bazı sorular sorarak kesin teşhisi koyacaktır. Bu aşamadan sona aileye düşen görev, çocuklarının özel durumuna uygun olan eğitimini sağlamaktı. Savant sendromu tanısı da zaten ancak eğitim yoluyla konulabilir. Alanında uzman öğretmenler çocuğu gözlemleyerek normalin üstünde bir seviyede bazı konulara ilgili ve yetenekli olduğunu tespit edip savant sendromu teşhisinin konulmasındaki en önemli adımı atarlar. Çocuğun yetenekli oldukları alanların üzerinde giderek de bu becerilerin gelişimine katkıda bulunurlar.

Savant Sendromu Tedavi Yöntemleri

Çocuğun normalin üzerinde beceriler göstermesi elbette ki tek başına bir hastalık sayılmamaktadır. Savant sendromunun tedavisi ancak sendromun altında yatan otizm ya da zeka geriliği gibi rahatsızlıklara yönelik bir uygulama biçiminde şekillenecektir.

Uygulanacak olan özel eğitim buradaki en büyük tedavi/iyileştirme olacaktır. Çünkü çocuk, iletişim becerilerinde güçlük çekse de sahip olduğu beceriler sayesinde hayata daha kolay kazandırılabilecektir. Fakat bunu sağlayabilmede en büyük rol, eğitime ve öğretmenlere düşmektedir.

Alacağı doğru bir eğitim sayesinde kişinin el becerileri, matematik zekası ya da müzik zekası gelişim gösterebilir. Ek olarak otizm tedavisinde uygulanan çeşitli terapi yöntemleriyle çocukların dil becerilerinin gelişimine de katkı sağlanır. Bu sayede çocuk, yaşıtları gibi normal bir hayat kalitesine sahip olmaya yakınlaştırılarak hayata kazandırılır.

Savant Sendromunda Görülen Yetenekler

Savant otizmli çocuklarda görülen yetenekler, diğer otizmli çocuklar tarafından sergilenmeyen matematik, hesaplama, kuvvetli hafıza, sanatsal el yatkınlıkları ve müzik gibi alanlarda görülmektedir.

Bunlara ek olarak dil becerileri, olağan dışı duyusal ayırt etme, bilgisayar ve istatistik gibi alanlara yetenekli olan çocuklar da vardır fakat sayıca onların sayısı, diğerlerinden daha azdır.

Beceriler tek bir alana odaklıdır. Yani çocuğun yeteneği aynı anda hem sanatsal faaliyetlere yönelik hem de matematiğe yöneliktir. Ancak nadiren olmakla beraber birden fazla ilgi alanına karşı yetenekli olan çocuklar olduğu da bilinmektedir.

Özellikle çocukta otizmin bulgularının tespit edilmesiyle beraber mutlaka bu konuda bir uzmana danışılması ve teşhisin kesinleşmesinin hemen ardından da çocuğun, kendine en uygun eğitimi alması sağlanmalıdır. Bu sayede yeteneklerinin keşfedilmesi ve savant sendromu olup olmadığının anlaşılması kolaylaşacaktır.